محدودیت های سینمایی و آخرین ابتکار برای حل آن

پس از پیروزی انقلاب ایران و تغییر ساختارهای فرهنگی کشور برای ساخت فیلم های سینمایی محدودیت هایی وضع شد از جمله آنها ممنوعیت تماس بدنی بین زن و مرد بود . این محدودیت برای سینماگرانی که می بایست روابطی  بین شخصیت های فیلم را  در زمان کوتاه  و به شیوه تصویری نمایش دهند  مشکلاتی را ایجاد می کرد. و موجب می شد تا روابط افراد برای تماشاگر باور پذیر نباشد.

برخی از فیلمسازان این مشکل را با استفاده از هنرپیشگانی که در دنیای واقع هم زن و شوهر بودند حل کردند . از جمله خانم رخشان بنی اعتماد در فیلم زرد قناری و آقای داریوش فرهنگ در سریال سلطان و شبان از خانم گلاب آدینه و آقای مهدی هاشمی در نقش زن و شوهر استفاده کردند و این دو می توانستند در جلوی دوربین هم  دست همدیگر را بگیرند.

اما این شیوه هم چند سال قبل ممنوع شد . در سریال کیف انگلیسی در هنگام ضبط سریال خانم لیلا حاتمی و آقای علی مصفا در صحنه هایی با هم دست می دادند ولی هنگام پخش این صحنه ها و حتی برخی از صحنه هایی که این دو در کنار یکدیگر راه می رفتند هم حذف شد.

این محدودیت ها به حدی بود که برخی از کارگردان ها که به فیلمسازان دفاع مقدس  مشهور شده بودند برای  متهم نشدن به مسائل  ضد ارزشی و اخلاقی حتی برای مسائل فرعی هم از شیوه های عجیب و غریبی بهره ببرند.

*در فیلم از کرخه تا راین در صحنه ای آقای علی دهکردی (در نقش جانباز نابینا که برای درمان به آلمان رفته است) در مقابل خانم هما روستا (که نقش خواهر ساکن آلمان وی را ایفا می کرد) با تصور اینکه خواهرش حجاب ندارد کلاه پالتو خواهرش را بر سرش می کشید .در این صحنه به جای خانم روستا  یکی از آقایون عوامل صحنه لباس خانم روستا را برتن کرد و در مقابل آقای دهکردی ایستاد. آقای حاتمی کیا دوربین را در بالای سر دو بازیگر قرار داد به نحوی که چهره آن دو مشخص نباشد و آقای دهکردی کلاه پالتو را بر سر هنرور مذکور کشید.(این صحنه در پخش تلویزیونی حذف شد)

*در صحنه ای از فیلم پناهنده ساخته مرحوم ملاقلی پور اینگونه آمده بود که زاپاتا (با بازی آقای احمد نجفی) در حال خفه کردن یکی از فراری ها است. در این صحنه قرار بود که خانم شهره لرستانی در نفش زن آن مرد فراری از پشت با سنگ بر گردن زاپاتا بکوبد تا شوهرش را نجات دهد.

دوربین از پشت  احمد نجفی را نشان می داد که از خارج کادر دست خانم لرستانی با سنگ بر آن می کوبد. در هنگام فیلمبرداری این صحنه مرحوم ملاقلی پور لباس خانم لرستانی را بر تن کرده بود و با سنگ بر گردن احمد نجفی زده بود. در واقع دستی که تماشاچی در این صحنه می دید دست مرحوم ملاقلی پور بود.

البته این محدودیت ها در مواردی باعث خلاق تر شدن فیلمسازان هم شد. برخی از آنها مانند  خانم رخشان بنی اعتماد به قوه تخیل تماشاچی تکیه کردند و اتفاقا صحنه های جالبی را خلق کردند .

 *در فیلم روسری آبی بجای آنکه به شیوه های معمول ازدواج پنهانی کاراکترهایی که آقای عزت الله انتظامی و خانم فاطمه معتمد آریا ایفای نقششان را بر عهده داشتند  به نمایش در آید . دوربین تنها پای آن دونفر را که در کنار هم راه می فتند و از روی جوی آب عبور می کردند را نشان داد.

اشاره های برخی دیگر دم دستی تر بود.

*در فیلم نوبت عاشقی ساخته آقای محسن مخملباف  در صحنه ای زن و مردی در کالسکه سوار می شوند و دوربین به جای آنکه  آن دو را  نشان بدهد دو اسب کالسکه را نشان می دهد که سرهایشان را به حالتی که شبیه معاشقه باشد به همدیگر نزدیک می کنند .

*اخیرا فیلمی به نام زن دوم ساخته آقای سیروس الوند در سینماهای تهران در حال اکران است که در آن هم این روابط به گونه مبتکرانه به تصویر کشیده شده است. در صحنه های ابتدایی آقای محمدرضا فروتن و خانم نیکی کریمی بعد از برف بازی و شوخی در برف ها  به هم می رسند دوربین از روی آنها رد می شود و دو سگ که در حال گاز گرفتن همدیگر هستند  به تماشاچی نشان داده می شود.

واقعا این صحنه در نوع خودش شاهکاری است گمان نمی کنم کسی تا حالا این همه لطافت ، ظرافت و سلیقه(!؟) را یکجا دیده باشد!